یادی از حجت الاسلام علی حکیمی، قرآن پژوه مشهدی و یکی از نویسندگان کتاب «الحیات» که دیروز به دیار حق شتافت

امید حسینی نژاد | شهرآرانیوز - نوشتن از بزرگانی که به دنبال گمنامی بودند، کاری بس دشوار است؛ کسانی که در زندگی خود همیشه در تلاش بودند به مردم خدمت کنند و درعین حال نامی از خود به جا نگذارند. این خدمت گاهی در مسیر ظاهری و کمک‌های انسان دوستانه اقتصادی است؛ گاهی نیز خدمت در عرصه آگاهی ورزی دینی و اجتماعی که این امر در متون دینی بسیار ستایش شده است.

 

حجت الاسلام علی حکیمی، مردی از تبار فرزانگان خراسانی، از شخصیت‌های برجسته مصداق این موضوع بود. مردی که در زندگی پربرکتش خدمات ارزنده‌ای در عرصه علمی به فرهنگ دینی کرد. بااین حال گمنامی را به مصداق آن حدیث شریف نبوی برای خود انتخاب کرد. پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرمایند: «طوبى لعبد نومة، عرفه ا... و لم یعرفه الناس، اولئک مصابیح الهدى و ینابیع العلم، ینجلی عنهم کل فتنة مظلمة، لیسوا بالمذاییع البذر و لا بالجفاة المرائین؛ خوشا بنده گمنامى که خدا او را بشناسد و مردم نشناسند، اینان چراغ هاى هدایت و چشمه هاى دانش اند که هر فتنه تاریکى به سبب وجود آن‌ها برطرف مى شود، نه سخن پراکن و پخش کننده اسرارند و نه نافرهیخته و ریاکار.»

 

به همین دلیل عقیده اش در شرح حال نویسی این بود که باید از چهره‌ها و انسان‌هایی سخن گفت و زندگی علمی و عملی آنان را به نگارش در آورد که درس آموز جوانان و جامعه امروز باشند و راه عالم شدن و انسان شدن را برای نوآموزان و طلاب جوان روشن کنند و چگونگی سیروسلوک الی ا... را تبیین کنند. باوجود اینکه برای نوشتن شرح حال زندگی اش میلی نداشت، با اصرار برخی نزدیکان زندگی نامه‌ای خودنوشت به قلم او پس از مدت‌ها در مجله «بینات» چاپ شد. در آن یادداشت کوتاه برمبنای همین عقیده اش نکاتی بس آموزنده از زندگی استادان بزرگوار خود به رشته تحریر درآورد.

 

حجت الاسلام علی حکیمی در سال۱۳۲۲خورشیدی در مشهد متولد شد. او در شش سالگی چند ماهی برای آموزش قرآن به مکتب رفت. پس از آن به دبستان گام نهاد و دوره ابتدایی را به پایان برد. پس از مدتی در سن چهارده سالگی برای فراگیری علوم اسلامی راهی حوزه و مدرسه «نواب» شد و نزد برخی طلاب و فضلا مقدمات را آموخت. در دوره رسمی ادبیات عرب حدود ۴ سال از محضر استاد ادیب نیشابوری بهره برد. پس از پایان دروس استاد ادیب نیشابوری، معالم الاصول و همچنین بخشی از رسائل شیخ انصاری و لئالی (منطق منظومه سبزواری) را نزد استاد آیت ا... صالحی فراگرفت.

 

او برای فلسفه و کلام و معارف و اخلاق در درس‌های مرحوم آیت ا... شیخ مجتبی قزوینی (ره) شرکت می‌کرد. وی درباره ویژگی‌های اخلاقی و علمی استادش می‌نویسد: «باری مرحوم شیخ استاد قزوینی به شاگردانشان ۲ درس می‌دادند: درس ملاشدن که آسان است و درس آدم شدن که دشوار است. در این جهت ایشان سخنی را نیز از استاد بزرگوارشان حضرت سیدموسی زرآبادی نقل می‌کردند. آری این حالات از سال‌ها ریاضت و عبودیت ریشه می‌گیرد و بر نفی خود و خودخواهی‌ها استوار است و نشانه کمال اخلاص و تواضع این مربی بزرگ است.»

 

الحیات کتابی ۱۲جلدی به زبان عربی نوشته محمدرضا، علی و محمد حکیمی است که آغاز نگارش آن در سال۱۳۵۳خورشیدی بوده است و آخرین جلد آن در سال۱۳۹۴خورشیدی منتشر شد. هدف نویسندگان، ارائه سیمای اسلام و تشیع بر محور عدالت اجتماعی و آزادگی فردی بوده است و منبع اصلی اش را قرآن و حدیث دانسته اند. احمد آرام ۶ جلد اول را به فارسی ترجمه کرده است.

 

برادر او حجت الاسلام محمد حکیمی پس از رهایی از زندان در دوره پهلوی، در سال ۱۳۵۳خورشیدی با سردرگمی و یأس از فضای سیاسی، نامه‌ای به برادرش محمدرضا حکیمی نوشته و از او پرسیده است که «چه باید کرد؟». محمدرضا حکیمی هم در پاسخ از قصدش برای تألیف کتابی خبر داده است که پس از آن با همکاری ۳ برادر و با مطالعه و جست وجو در بحارالانوار آغاز شد و کتاب‌های کافی، وسائل، وافی، تحف العقول و مستدرک هم مطالعه شد. به گفته محمد حکیمی، از ابتدا هم پیش بینی نویسندگان این بوده است که کتاب مدنظرشان مجلدات فراوانی خواهد داشت. از سال۱۳۵۳ تا ۱۳۶۵خورشیدی ۶ جلد از این مجموعه آماده و منتشر شد. تألیف کتاب‌ها تا جلد ششم به صورت گروهی انجام شد، اما از جلد ششم به بعد، بیشتر کار‌ها فردی انجام شده است.

 

این کتاب تأثیر بسزایی در فضای علمی این حوزه گذاشته است و این کتاب منبعی موثق برای بسیاری از اندیشه ورزان حوزه دین به شمار می‌رود. حجت الاسلام علی حکیمی از نویسندگان این مجموعه ارزشمند بود که همراه با برادرانش توانست میراثی ارزشمند از خود به جا بگذارد.